Link do Wyroku Sądu Rejonowego w Katowicach, sygn. akt VIII K 509/20
Art. 190 – [Groźba karalna] – Kodeks karny
§ 1. Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Art. 190a – [Uporczywe nękanie] – Kodeks karny
§ 1. Kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Przestępstwa zarówno groźby karalnej jak również uporczywego nękania (stalkingu) skierowane są przeciwko wolności człowieka w sferze psychicznej. W świetle polskiego kodeksu karnego wolność tą rozumie się jako poczucie bezpieczeństwa jednostki opartej w szczególności na wolności od strachu i ingerencji w prywatność.
Kiedy mamy do czynienia z groźbą karalną?
Groźba karalna jest zapowiedzią popełnienia przestępstwa na szkodę osoby, do której groźba ta została skierowana lub jej osoby najbliższej. Istotnym skutkiem umożliwiającym przypisanie sprawcy przestępstwa z art. 190 k.k. jest wzbudzenie u osoby zagrożonej uzasadnionej obawy, że groźba może zostać zrealizowana. Jak wskazuje Sąd Najwyższy (V KK 373/19), brak takiego skutku powoduje, że nie zachodzi dokonanie przestępstwa, a możliwa jest wyłącznie odpowiedzialność karna za jego usiłowanie.
Przepis art. 190 § 1 k.k. nie wymaga, by groźba została wyrażona w obecności pokrzywdzonego i bezpośrednio do niego skierowana. Groźba karalna może zostać wyrażona w jakikolwiek sposób, który pozwoli na dotarcie jej do pokrzywdzonego. Może przybrać zarówno postać wyraźną, jak i dorozumianą. Możliwe jest także grożenie w sposób ustny lub pisemny.
Kiedy mamy do czynienia z uporczywym nękaniem (stalkingiem)?
Przestępstwo uporczywego nękania, tzw. stalking popełnione może być na dwa sposoby, a mianowicie poprzez uporczywe nękanie innej osoby bądź podszywanie się pod nią. Dla odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 190a § 1 k.k. nie ma znaczenia cel działania sprawcy, który sam w sobie nie musi być społecznie naganny. Sąd Najwyższy wskazuje, że nękanie przez sprawcę musi być uporczywe, a zatem polegać na nieustannym oraz istotnym naruszaniu prywatności innej osoby oraz na wzbudzeniu w pokrzywdzonym uzasadnionego okolicznościami poczucia zagrożenia. Nie jest przy tym wymagane, aby stalker zachowywał się w sposób agresywny.
Dla możliwości przypisania przestępstwa uporczywego nękania nie jest istotne to, czy sprawca chciał wykonać swoje groźby. Znaczenie ma wpływ zachowania sprawcy na psychikę pokrzywdzonego poprzez wzbudzenie u niego uzasadnionego poczucia zagrożenia.
W jaki sposób ścigane są groźba karalna i uporczywe nękanie (stalking)?
Ściganie przestępstw z art. 190 i art. 190 a k.k. następuje wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego. Zgłoszenie groźby karalnej i uporczywego nękania (stalkingu) jest więc o tyle ważne, że bez wniosku ofiary nikt nie zacznie ścigać sprawcy z urzędu.
Jaki jest wymiar kary za popełnienie przestępstwa groźby karalnej i uporczywego nękania (stalkingu)?
Przestępstwo użycia groźby karalnej zagrożone jest karą grzywny oraz karą ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 2. Stalking podlega natomiast wyłącznie karze pozbawienia wolności w wymiarze od 6 miesięcy do 8 lat.
Groźba karalna i uporczywe nękanie (stalking) w praktyce – statystyki
Przestępstwo zarówno użycia groźby karalnej jak również stalkingu może przydarzyć się każdemu. W świetle statystyk prowadzonych przez Policję w 2020 roku w całej Polsce wszczęto 18 525 postępowań dotyczących przestępstwa z art. 190 k.k. tj. groźby karalnej oraz 8 984 postępowań dotyczących przestępstwa z art. 190a k.k. tj. uporczywego nękania (stalkingu) lub wykorzystania wizerunku. Stwierdzono natomiast kolejno 17 123 przestępstw użycia groźby karalnej oraz 5 878 przestępstw polegających na uporczywym nękaniu (stalkingu) lub wykorzystaniu wizerunku. Z przedstawionych statystyk wynika, że groźba karalne jest czynem częściej zgłaszanym i penalizowanym w porównaniu do przestępstwa z art. 190a k.k.
Groźba karalna i uporczywe nękanie (stalking) w praktyce – proces
Przestępstwa przeciwko wolności, w tym w szczególności opisane wyżej czyny z art. 190 i art.190a k.k. stają się coraz częściej popełniane. W mojej pracy miałem nieprzyjemność spotkać się z wymienionymi wyżej przestępstwami, niestety tym razem nie w roli Adwokata, lecz w roli pokrzywdzonego. Sprawca pan Jan Sz. w okresie od sierpnia 2018 r. do maja 2020 r. wielokrotnie wysyłał do mnie wiadomości tekstowe sms oraz w komunikatorach internetowych zawierające znieważające słowa i groźby uszkodzenia ciała oraz nawet pozbawienia życia. W tym czasie za sprawą pana Jana Sz. powstało w przestrzeni internetowej wiele nieprawdziwych opinii dotyczących niskiej jakości świadczonych przeze mnie usług prawnych. Opinie te są mnie szczególnie krzywdzące, gdyż zawsze dokładam wszelkich starań, aby moi klienci byli zadowoleni z mojej pracy. Sprawę zgłosiłem na Komisariat Policji, gdzie od razu wszczęto dochodzenie. Po niemal 4 latach procesu Sąd Rejonowy Katowice-Zachów w Katowicach wydał wyrok uznający pana Jana Sz. winnego występku z art. 190a §1 k.k. i art. 190 §1 k.k. Dodatkowo Sąd orzekł wobec oskarżonego obowiązek zadośćuczynienia i przeproszenia mnie na piśmie oraz zakaz kontaktowania się ze mną w jakikolwiek sposób na okres 5 lat.
Od powyższego wyroku wpłynęły dwie apelacje – jedna sporządzona przez samego oskarżonego, a druga sporządzona przez obrońcę pana Jana Sz. z urzędu. W dniu 10 lutego 2023 r. odbyła się rozprawa apelacyjna w Sądzie Okręgowym w Katowicach. Sąd Okręgowy po wysłuchaniu obu stron utrzymał w mocy zaskarżony wyrok uznając tym samym pana Jana Sz. winnego zarzucanych mu czynów. Wyrok dnia 14 lipca 2023 r. został na mocy art. 43b k.k. podany do publicznej wiadomości.
Przestępstwa z art. 190 i 190a k.k. są dla każdego człowieka szczególnie krzywdzące, gdyż naruszają wolność człowieka w sferze psychicznej i wiążą się z chronicznym odczuwaniem emocji strachu. Jak widać na powyższym przykładzie warto dbać o swoją wolność i reagować na każdą próbę jej naruszenia. Opisany wyżej proces był dla mnie szczególnie trudny, jednak z każdego trudnego dla mnie wydarzenia staram się wyciągać pozytywne wnioski. Ta sytuacja uwrażliwiła mnie jeszcze bardziej na krzywdę drugiego człowieka. Wolność jest wartością najwyższą, chronioną przez samą Konstytucję, dlatego nie godzę się na jej naruszanie. Jeśli są Państwo ofiarami stalkingu bądź groźby karanej zachęcam do kontaktu, chętnie podejmę się prowadzenia sprawy bądź udzielę porady.
Bibliografia:
A. Zoll, red., Kodeks karny, część szczególna, t. II, wydanie II, 2006 r., s. 543.
W. Świda, Prawo karne, Warszawa 1986 r., wyd. III, s. 499.
IV KK 307/21, Wypowiedzenie groźby karalnej innej osobie niż pokrzywdzony – Wyrok Sądu Najwyższego – LEX nr 3409138 – wyrok z dnia 3 marca 2022 r.
V KK 373/19, Wzbudzenie obawy jako znamię grożby karalnej. – Wyrok Sądu Najwyższego – LEX nr 3182002 – wyrok z dnia 20 stycznia 2021 r.
III KK 417/13, Realizacja znamion przestępstwa stalkingu. – Postanowienie Sądu Najwyższego, LEX nr 1415121 – postanowienie z dnia 12 grudnia 2013 r.
III KK 266/20, Cel działania sprawcy a znamiona przestępstwa uporczywego nękania. Odpowiedzialność karna za przestępstwo z art. 190a § 1 k.k. – Wyrok Sądu Najwyższego, OSNKW 2021/1/3 – wyrok z dnia 2 grudnia 2020 r.
