Separacja

Potocznie separacją określamy sytuację, w której rozpadły się więzi małżeńskie. Para ludzi pozostaje w sytuacji, kiedy jeszcze pozostają w związku, lecz ten związek pozostaje w zawieszeniu, nie funkcjonuje, chyli się ku końcowi. Taki stan to separacja faktyczna.

Sąd może potwierdzić istnienie separacji faktycznej orzekając wyrokiem (czasem postanowieniem) separację (separacja prawna).

Proces w sprawie o orzeczenie separacji jest podobny do procesu o rozwód.

Przesłanką konieczną do uwzględnienia roszczenia o orzeczenie separacji jest istnienie pomiędzy małżonkami zupełnego rozkładu pożycia. Rozkład taki zaistnieje, jeżeli między małżonkami wygasły trzy podstawowe więzi charakterystyczne dla małżeństwa. Czyli zaniknęły:

  1. więź psychiczna – małżonkowie się nie kochają, nie mają wspólnych planów jako rodzina;
  2. więź gospodarcza – małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego, nie przyrządzają wspólnych posiłków. Jeżeli mieszkają w jednym lokalu to każde z nich prowadzi odrębne gospodarstwo domowe[1];
  3. więź fizyczna – małżonkowie zaprzestali pożycia fizycznego.

Po spełnieniu tych przesłanek Sąd ma podstawy do orzeczenia separacji, o ile nie zaszły ku temu pewne zakazy (negatywne przesłanki).

Jeżeli jedno z małżonków domaga się orzeczenia separacji, a drugie rozwodu to Sąd w pierwszej kolejności udzieli rozwodu[2]. Jeżeli zaś brak podstaw do orzeczenia rozwodu ale roszczenie o separację jest zasadne, Sąd w wyroku orzeknie separację prawną.

Sąd mimo ustania więzi charakterystycznych dla małżeństwa nie może orzec separacji, jeżeli:

  1. byłoby to sprzeczne z dobrem małoletnich dzieci stron.[3] Sąd w celu ustalenia czy małoletnie dzieci stron są gotowe na orzeczenie separacji oraz czy orzeczenie separacji nie zaszkodzi ich dobru, może na te okoliczności przesłuchać świadka i/lub zlecić w miejscu zamieszkania dzieci przeprowadzenie wywiadu kuratora sądowego. W razie wątpliwości Sądu, konieczności dokładniejszych ustaleń, Sąd może zlecić badania psychologiczno-pedagogiczne (czasami także psychiatryczne) u biegłego psychologa lub w Opiniodawczym Zespole Specjalistów Sądowych (poprzednia nazwa RODK – Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny);
  2. orzeczenie separacji naruszyłoby zasady współżycia społecznego, czyli byłoby w powszechnym pojęciu nieuczciwe, nadmiernie krzywdzące. Takie przypadki są rzadkie. Spotkałem się jednak z sytuacją, kiedy Sąd nie dopuścił do rozwiązania małżeństwa, w sytuacji gdy małżonkowie mieli wspólne, pełnoletnie i poważnie chore dziecko, które wymagało codziennej pomocy. Sąd wskazał wówczas, że już obecnie ojciec nie sprawuje należytej opieki nad dzieckiem i rozwiązanie małżeństwa najprawdopodobniej pogorszyłoby sytuację dorosłego dziecka. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że Sąd może oddalić pozew o separację także w przypadku, gdy małżonek, który nie zgadza się na orzeczenie separacji jest poważnie chory fizycznie bądź psychicznie.

W wyroku orzekającym separację Sąd w razie uwzględnienia powództwa orzeka kto jest winny zaistnieniu separacji lub na wspólny wniosek małżonków nie orzeka o winie za rozkład pożycia.[4]

         Orzeczenie separacji z zaniechaniem orzekania o winie nie pozbawia żadnego z małżonków prawa do późniejszego wystąpienia o rozwód z żądaniem ustalania winy.

         Sąd orzekający o separacji jak i o rozwodzie ma wszelkie uprawnienia Sadu rodzinnego.

         Sąd ma obowiązek w wyroku orzec o:

  1. władzy rodzicielskiej nad wspólnymi, małoletnimi dziećmi;
  2. alimentach;
  3. uregulowaniu kontaktów (o ile ktoś tego żąda), ewentualnie zakazie kontaktów.
  4. czasami, w uzasadnionych przypadkach, Sąd może orzec o zawieszeniu wykonywania władzy rodzicielskiej lub o jej pozbawieniu;
  5. czasami Sąd ogranicza władzę rodzicielską przez nadzór kuratora, bardzo rzadko zdarza się umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej;
  6. o wspólnym mieszkaniu, domu stron – w zakresie sposobu dalszego korzystania z lokalu;
  7. czasami o eksmisji małżonka – sprawcy przemocy;
  8. czasami o podziale majątku.

W wyroku Sąd jeszcze rozstrzyga o kosztach procesu. Sąd decyduje kto poniesie koszty opłat sądowych, wywiadu kuratora, biegłych specjalistów, kosztów przesłuchania świadków oraz na wniosek strony wygrywającej może zasądzić od strony przeciwnej zwrot kosztów poniesionych na wynajęcie adwokata. Sąd w szczególnych przypadkach może odstąpić od obciążania jednej lub obu stron kosztami procesu.

Orzeczenie separacji prawnej jest skuteczne po prawomocności wyroku, czyli wtedy kiedy miną terminy do wniesienia apelacji lub jeżeli wniesiono apelację to w dniu wydania wyroku przez sąd apelacyjny (II instancji).

Orzeczenie separacji jest odwracalne. Czyli w przyszłości, w razie poprawy wzajemnych relacji, małżonkowie mogą wspólnie wystąpić do sądu o zniesienie separacji i powrócić do pełnoprawnego małżeństwa.

Koszt postępowania o separację, to:

  1. opłata stała od pozwu 600zł;

ewentualnie:

  • Koszty wywiadu kuratora sądowego (w 2018r. to 74,95zł za każdy wywiad, w 2019r. kwota ma nieznacznie wzrosnąć);
  • Koszty opinii biegłego psychologa, Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych (od około 700 do około 1.800zł);
  • Koszty stawiennictwa świadków (o ile domagali się zwrotu kosztów dojazdu i/lub utraconego zarobku);
  • Koszty pomocy adwokata (indywidulanie ustalane bezpośrednio z pełnomocnikiem).

Uwaga!

W szczególnych przypadkach, gdy małżonkowie zgodnie wnoszą o orzeczenie separacji, nie mają wspólnych dzieci możliwe jest orzeczenie separacji na wspólny wniosek. Postępowanie takie jest krótsze i trochę tańsze.


[1] Istnienie całkowitej rozdzielności gospodarczej czasami, z powodu zamieszkiwania np. w małym mieszkaniu jest niemożliwe, ale te okoliczności są dokładnie badane w czasie rozprawy.

[2] Ale tylko wtedy gdy roszczenie o  rozwód zostało udowodnione, zaistniał trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego i nie zaszły żadne negatywne przesłanki rozwodowe.

[3] czyli tylko pochodzących biologicznie od małżonków jak i przysposobionych, które nie ukończyły 18 lat.

[4] to tzw. separacja bez orzekania o winie, za porozumieniem stron, ugodowa.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *