Artykuł dotyczy kontaktów rodzica z dzieckiem. W praktyce najczęściej sądy regulują kontakty ojca z dzieckiem bądź dziećmi. Jeżeli dziecko pozostaje pod opieką ojca, to sytuacja jest odwrotna i to matka może domagać się uregulowania kontaktów z dzieckiem. Sądy mogą uregulować kontakty z dzieckiem, do czasu ukończenia przez nie 18 lat.
Jak rozumieć pojęcie kontaktów z dzieckiem ?
Odpowiedź na pytanie czym są kontakty i w jakiej formie mogą być realizowane dał nam ustawodawca w Ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej kro). W paragrafie 2 artykułu 113 kro wskazał, że kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Sformułowanie „w szczególności” oznacza, że powyżej znajdują się jedynie przykłady, czyli kontakty mogą być wykonywane w zasadzie każdy sposób jaki wymyślimy i da nam postęp techniki.
Kontakty bezpośrednie z dzieckiem, ograniczenia.
Kontakty mogą odbywać się bezpośrednio z dzieckiem, w różnych miejscach, np. w miejscu zamieszkania dziecka, bądź ogólnie poza miejscem zamieszkania dziecka, a czasami w określonym miejscu. Miejsce kontaktów w razie potrzeby może być terytorialnie ograniczone poprzez wskazanie kraju, miejscowości, w której mają się odbywać, poprzez wskazanie konkretnego miejsca np. w galerii handlowej, sali zabaw dla dzieci, placu zabaw, mieszkania dziadków dziecka, pokoju udostępniony w tym celu np. przez OWR (Ośrodek Wsparcia Rodziny. W niektórych miastach są też prywatne ośrodki, które odpłatnie udostępniają miejsca spotkań, w razie potrzeby w obecności psychologa czy pedagoga. Miejsce, w którym będą realizowane kontakty zależy od okoliczności sprawy, pomysłowości rodziców dziecka i możliwości okolicznych instytucji, stowarzyszeń.
Kontakty z dzieckiem na odległość.
Kontakty mogą być także ustalone poprzez telefon, aplikacje typu Skype, WhatsApp, Messenger itp. Uregulowanie kontaktów przez aplikację przesyłającą obraz i dźwięk jest szczególnie przydatne przy mniejszych dzieciach. Kontakty mogą być także ustalone w formie tradycyjnych listów, choć to w obecnych czasach rzadkość. Spotkałem się także z uregulowaniem kontaktów z osobą pozbawioną wolności.
Obecnie obowiązujące przepisy wskazują, że niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Z tego wynika, że nawet osoba pozbawiona władzy rodzicielskiej, ma co do zasady, prawo utrzymywania kontaktów z dzieckiem.
Kontakty z dzieckiem ustalone pomiędzy samymi rodzicami (dobrowolne).
Na mocy paragrafu 1 art. 1131 kro jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia. Z tego przepisu wynika, że to rodzice w pierwszej kolejności powinni wspólnie dogadać się jak mają wyglądać kontakty z dzieckiem. Nie ma przy tym potrzeby jakiejś ścisłej regulacji, nie ma potrzeby kierowania sprawy do sądu. Moi Klienci dokonują ustaleń zarówno SMS-ami, telefonicznie, mailowo oraz coraz częściej poprzez aplikacje, w których wpisują swoje grafiki pracy i czas spędzony z dziećmi. W toku spraw sądowych, szczególnie w trakcie rozwodów często spisujemy Rodzicielskie Plany Wychowawcze (Porozumienia Rodzicielskie).
Jeżeli nie uda się rodzicom wspólnie ustalić kontaktów – w braku porozumienia – rozstrzyga sąd opiekuńczy. Sąd rozstrzyga również w przedmiocie kontaktów jeżeli dziecko nie przebywa u żadnego rodzica (jest np. u innego opiekuna lub w pieczy zastępczej).
Z powyższego wynika, że co do zasady każdy rodzic ma prawo do stałych, regularnych kontaktów z dzieckiem i w razie potrzeby może wystąpić do sądu o ich uregulowanie.
Kontakty z dzieckiem ustalone przez sąd.
Sąd regulując kontakty wskazuje kiedy przykładowy ojciec będzie miał prawo i równocześnie obowiązek widywania się z dzieckiem. Przy kontaktach osobistych Sąd określa, który z rodziców ma odebrać lub dowieźć dziecko na kontakt oraz który z rodziców i gdzie ma odebrać dziecko po zakończonym kontakcie.
Ograniczenie utrzymywania swobodnych i osobistych kontaktów z dzieckiem jest wyjątkiem od zasady i może o nim orzec jedynie sąd opiekuńczy.
Sąd opiekuńczy może w szczególności:
1) zakazać spotykania się z dzieckiem;
2) zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;
3) zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd;
4) ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość;
5) zakazać porozumiewania się na odległość.
Zakaz kontaktów z dzieckiem.
Zakaz utrzymywania kontaktów jest możliwy jedynie, gdy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza. Są to bardzo rzadkie przypadki.
Sąd może uregulować kontakty w miejscu bezpiecznym dla dziecka, czasami w obecności i pod nadzorem kuratora sądowego, który ma prawo nawet przerwać i zakończyć kontakt wcześniej.
W czasie trwania sprawy o kontakty każda ze stron powinna udowadniać swoje racje. W tym celu należy złożyć wnioski dowodowe. We wniosku należy wskazać jaki dowód ma przeprowadzić sąd i jakie fakty (dawniej okoliczności) mają z tego dowodu wynikać.
Dowody w sprawie o uregulowanie kontaktów z dzieckiem.
Dowodami mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych specjalistów. Sądy często korzystają z opinii biegłych OZSS (Opiniodawczy Zespół Sądowych Specjalistów), które są następcami RODK (Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny), badania te przeprowadzają psycholodzy i pedagodzy, w razie potrzeby w badaniach może uczestniczyć psychiatra. OZSS-y są na ogół mocno obciążone ilością badań, czas oczekiwania na badania trwa około pół roku. W niektórych, nawet większych miastach, np. w Rybniku nie ma takich ośrodków, stąd często sądy decydują się na przeprowadzenie dowodu bezpośrednio z opinii biegłego psychologa, co najczęściej powoduje przyspieszenie postępowania. Biegli w trakcie badań mają za zadanie odpowiedzieć na pytania sądu. Najczęściej pytania sądu dotyczą jakiego rodzaju więzi ma ojciec (rodzic) z dzieckiem, jak często kontakty powinny mieć miejsce, w jakiej formie kontakty są najlepsze dla dziecka.
Sąd opiekuńczy, orzekając w sprawie kontaktów z dzieckiem, może zobowiązać rodziców do określonego postępowania, w szczególności skierować ich do placówek lub specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc, z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń. Czyli sąd na przykład może nakazać matce przygotowanie dziecka do widzenia z ojcem, zapakowanie niezbędnej odzieży, wydanie leków i przekazanie ich dawkowania. Sąd może nakazać rodzicom, aby w obecności dziecka, zachowywali się wobec siebie uprzejmie. Przy większych konfliktach sądy stosunkowo często nakazują rodzicom odbycie terapii (rodzinnej, indywidulanej), szkolenia tzw. szkoły dla rodziców dla podniesienia poziomu ich kompetencji wychowawczych. Z wykonywania tych obowiązków sąd rozlicza poprzez zobowiązanie do złożenia w określonych terminach sprawozdań, zaświadczeń. Czasami sąd też ustanawia nadzór kuratora, który kontroluje realizację nałożonych obowiązków.
Nadzór kuratora w trakcie kontaktów oraz nadzór nad wykonywaniem obowiązków nałożonych przez sąd, nadzór nad władzy rodzicielskiej co do zasady są odpłatne.
Sąd opiekuńczy ma bardzo duże kompetencje, jego zadaniem jest w pierwszej kolejności ochrona dziecka. Sąd ten może podejmować działania z urzędu, może sam w toku postepowania np. o kontakty wszcząć postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej. Zdarza się, że na skutek takiego postępowania sąd ogranicza władzę rodzicielską matce (opiekunowi wiodącemu), np. poprzez nadzór kuratora. W skrajnych przypadkach sąd może na skutek postępowania przeprowadzonego z urzędu ograniczyć władzę rodzicielską poprzez umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej, a nawet pozbawić władzy rodzicielskiej jedno, bądź oboje rodziców. Są to rzadkie przypadki ale piszę o tym aby Państwo prowadząc swoje sprawy sądowe postępowali z umiarem i rozsądkiem, kierując się w pierwszej kolejności dobrem własnych dzieci. Warto zastanowić się nad swoim postępowaniem, czasami zrobić krok wstecz, spróbować porozmawiać z drugim rodzicem, podjąć negocjacje pozasądowe.
Sądem opiekuńczym (rozstrzygającym o kontaktach) jest co do zasady Sąd Rejonowy Wydział Rodzinny miejsca zamieszkania dziecka. W trakcie procesu o rozwód i/lub separację funkcję sądu opiekuńczego pełni Sąd Okręgowy, w którym toczy się sprawa o rozwód/separację. Wyjątki dotyczą jedynie dzieci, które na stałe mieszkają poza granicami Polski.
Jeżeli chcesz aby sąd uregulował terminy widzeń należy skierować do sądu rejonowego wniosek o uregulowanie kontaktów, sprawa zakończy się wydaniem postanowienia, które ureguluje kontakty. Sprawa może też zakończyć się ugodą sądową zawartą przy pomocy sądu między rodzicami dziecka. Ugoda jest tak samo skuteczna jak postanowienie sądu. W czasie sprawy o rozwód kontakty są regulowane w wyroku rozwodowym (skuteczność jest taka sama).
Koszty w sprawach o uregulowanie kontaktów z dzieckiem.
W 2019 r. nastąpiła zmiana ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Złożenie wniosku do sądu rejonowego o uregulowanie kontaktów kosztuje 100zł. Opłatę można uiścić przelewem na konto sądu, poprzez naklejenie znaku opłaty sądowej lub bezpośrednio w kasie danego sądu.
Pozew o rozwód bądź separację według stanu na grudzień 2019r. kosztuje 600zł. Od około dwóch lat pojawiają się propozycje podniesienia tej opłaty do 2.000zł (wiadomości prasowe).
Wniosek o zabezpieczenie (tymczasowe uregulowanie kontaktów) na czas trwania sprawy, o ile nie został zwarty we wniosku rozpoczynającym postępowanie, podlega również opłacie 100 zł.
Co do zasady strony pokrywają swoje koszty udziału w sprawie (dotyczy spraw w sądzie rejonowym), do czego można zaliczyć koszty opinii biegłych od kilkuset do około 2.000 zł oraz koszty przeprowadzonej mediacji – kilkaset złotych.
Wywiad kuratora sądowego w miejscu zamieszkania dzieci, udział w kontaktach oraz nadzór nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej są co do zasady odpłatne. Sąd w orzeczeniu wskazuje, czy, kto i w jakim zakresie je poniesie.
Koszty w procesach o rozwód i separację są zależne od stanowisk stron i rozstrzygnięcia w przedmiocie udzielenia rozwodu bądź separacji, rozstrzygnięcia o winie.
Pomoc adwokata, reprezentacja w postępowaniu podlega opłacie, którą pełnomocnik ustala biorąc pod uwagę stopień skomplikowania sprawy i czas jej trwania. Adwokat świadczy pomoc na podstawie umowy, która określa warunki współpracy, terminy płatności wynagrodzenia (jednorazowo lub w ratach).
Ważne!
Jeżeli masz trudności z realizacją kontaktów nie poddawaj się! Z mojego doświadczenia wynika, że wytrwałość i pomoc fachowców czynią cuda. Jeżeli nie możesz się porozumieć w tej kwestii z drugim rodzicem dziecka, Twój problem rozstrzygnie sąd opiekuńczy. Przypadki zakazu kontaktów to rzadkość!
Jeżeli chcesz dochodzić prawa do swoich kontaktów korzystaj z tych, które już masz. Nie ważne, czy uregulował je sąd, czy też są skutkiem Waszego porozumienia. Jeżeli wytrwale realizujesz kontakty masz duże szanse na ich poszerzenie w przyszłości!
Jeżeli wcześniej zapadł wyrok rozwodowy, postanowienie sądu rejonowego, które nie jest dla Ciebie satysfakcjonujące pamiętaj, że na podstawie art. art. 1135 kro sąd opiekuńczy może zmienić każde wcześniejsze rozstrzygnięcie w sprawie kontaktów, jeżeli wymaga tego dobro dziecka.
Wszystkie wyżej przywołane wyżej uregulowania stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem. W praktyce możliwe jest uregulowanie kontaktów dalszych krewnych z dzieckiem. Możliwe jest także uregulowanie kontaktów z osobami obcymi dla dziecka, o ile te osoby miały stały kontakt i więź z dzieckiem, np. pozostawali w konkubinacie z matką dziecka.
