Gdy nastąpi kryzys we wzajemnych relacjach kwestie finansowe wysuwają się na pierwsze miejsce. W trakcie negocjacji prowadzonych za pośrednictwem adwokata małżonkowie mogą ustalić warunki rozwodu, wzajemne zobowiązania, szczególnie alimenty jak i warunki podziału swojego majątku wspólnego (dorobkowego) oraz ustalić sposób spłaty wspólnych zobowiązań, w tym kredytów hipotecznych.
W trakcie trwania małżeństwa i w trakcie trwania ustawowej wspólności małżeńskiej przepisy prawa zabraniają podziału majątku wspólnego[1], tym samym dążąc do ustanowienia rozdzielności majątkowej i/lub podziału majątku należy doprowadzić do sytuacji, w której między małżonkami powstanie ustrój rozdzielności majątkowej. Rozdzielność majątkowa powstaje poprzez:
- Zawarcie w formie aktu notarialnego umowy majątkowej małżeńskiej ustanawiającej rozdzielność majątkową[2]. W formie aktu notarialnego nie ma możliwości ustanowienia rozdzielności z datą wcześniejszą niż data podpisania aktu. Dopuszczalne jest zawarcie takiej umowy przez adwokata występującego jako pełnomocnik, gdy np. jedna ze stron nie może osobiście stawić się u notariusza.
Umowa zawarta przed notariuszem to najszybszy sposób na uzyskanie rozdzielności.
Niestety małżonek może się powoływać względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj umowy były tym osobom wiadome (art. 471 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Z tego powodu rozdzielność ustanowiona przed notariuszem nie zawsze jest skuteczna. Mało kto jest tak zapobiegliwy, aby zawierając umowy z innymi osobami dołączać do nich kopię aktu notarialnego ustanawiającego rozdzielność.
- Wyrok sądu. W tym celu konieczne jest wniesienie pozwu wraz ze wskazaniem ważnych przyczyn uzasadniających roszczenie[3]. Wyrok sądu jest skuteczny wobec wszystkich wierzycieli (czyli jest to najlepsze rozwiązanie, które najlepiej zabezpiecza interes każdej ze stron!). Sąd może ustalić rozdzielność majątkową z datą wsteczną (nawet sprzed wniesienia pozwu), co jest skuteczną bronią przed odpowiedzialnością za długi niefrasobliwego małżonka.
- Prawomocne postanowienie sądu o ubezwłasnowolnieniu jednego z małżonków;
- Prawomocnego postanowienie sądu o ogłoszeniu upadłości jednego z małżonków;
- Prawomocny wyrok orzekający rozwód;
- Prawomocny wyrok (lub postanowienie) orzekające separację;
Na zasadzie pewnego wyjątku w sprawach o rozwód (i separację) sąd może w jednym postępowaniu orzec rozwód (separację) i dokonać podziału majątku wspólnego stron (art. 58 § 3 Kro). W tym przypadku nie jest konieczne wcześniejsze ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Biorąc pod uwagę, że procesy o podział majątku bywają skomplikowane i długotrwałe ustawodawca obwarował zgodę na podział majątku w sprawie o rozwód zastrzeżeniem „o ile nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu”.
Z reguły sądy rozwodowe pozostawiają wnioski o podział majątku bez rozpoznania, z uzasadnieniem że ich rozpoznanie nadmiernie przedłużyłoby proces. Jest tak zawsze gdy małżonkowie są mocno skonfliktowani i nie potrafią sformułować swoich roszczeń w zakresie podziału majątku lub gdy stan prawny poszczególnych składników majątku, wartość nakładów są trudne do ustalenia, np. bez pomocy biegłego.
Najlepszym sposobem uzyskania rozwodu i podziału majątku jest przygotowanie projektu (wyliczenia) poszczególnych składników i propozycji ich podziału. Jeżeli małżonkowie są w stanie przygotować taki wniosek zgodnie to jego uwzględnienie na ogół nie spowoduje istotnego przedłużenia procesu.
Doktryna wskazuje także, że jeżeli jedynym składnikiem wspólnego majątku małżonków jest mieszkanie to sąd rozwodowy w razie żądania małżonków, winien w tym zakresie dokonać podziału majątku w wyroku rozwodowym.
Reasumując, jeżeli zależy nam na szybkim rozstrzygnięciu, należy przygotować kompletny wniosek, szczegółowo opisując poszczególne składniki majątku, ich wartość oraz dołączyć stosowne dokumenty dotyczące cenniejszych składników, w tym ich stanu prawnego i obciążeń (w szczególności nieruchomości).
Sprawy o podział majątku podlegają opłacie sądowej. Jeżeli sąd rozwodowy dokona podziału zgodnie z propozycją małżonków to obciąży strony dodatkową opłatą 300zł. Jeżeli sąd rozwodowy dokona podziału bez zgodnego wniosku, to do kosztów sądowych doliczy 1.000zł. Brak rozstrzygnięcia w przedmiocie podziału majątku nie powoduje konieczności uiszczenia dodatkowych kosztów.
W razie braku dokonania podziału majątku w sprawie o rozwód (separację) po prawomocności wyroku orzekającego rozwód lub separację każdy z małżonków może wystąpić do sądu rejonowego o podział majątku. Postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym. Na etapie składania wniosku sąd pobiera opłatę od wniosku – 300zł, gdy jest to zgodny wniosek byłych małżonków lub 1.000zł jeżeli brak jest zgodnego wniosku o podział majątku wspólnego.
Podział majątku przed sądem umożliwia spłatę w nierównych udziałach (częściach), można domagać się zasądzenia spłaty w ratach lub z pewnym opóźnieniem, można też np. sprzedać wspólnie lokal i podzielić się pieniędzmi. W toku spraw o podział majątku można prowadzić negocjacje i zawierać ugody.
Po prawomocności wyroku orzekającego rozwód lub separację można dokonać podziału majątku w formie aktu notarialnego. Koszt takiej usługi zależy w głównej mierze od wartości dzielonego majątku. Konieczny jest także ścisły konsensus co wartości poszczególnych składników majątku i co do sposobu podziału każdego z nich.
W każdej chwili możecie Państwo w formie jednorazowej porady skonsultować swój przypadek, zarówno przed wszczęciem sprawy przed sądem jak i w jej trakcie. Możecie też Państwo zlecić reprezentację przez adwokata państwa interesów zarówno przed sądem, jak i w trakcie negocjacji pozasądowych, czy też zawarcia umowy przed notariuszem.
[1] Art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
[2] Tak § 1 art.47 Kro: Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.
[3] Art. 52 Kro stanowi m.in., że Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu.
